“Akdeniz Diyeti” 1960'larda Akdeniz çevresinde zeytin ağacı yetiştiren ülkelerde (özellikle Yunanistan, Girit ve İtalya'nın güneyi) yaygın olan beslenme sistemini tanımlar. Bu beslenme tarzının ana yağ kaynağı sızma zeytinyağıdır. O tarihlerde yapılan “Yedi Ülke Çalışması”, Akdeniz bölgesinde koroner kalp hastalıklarına bağlı ölüm oranının Kuzey Avrupa ve ABD'dekinden 2-3 kat daha düşük olduğunu göstermiştir. Bunun nedeni diyette yer alan besin maddelerinin soğuk ya da sıcak tüketiminde yer alan sızma zeytinyağıdır.1
AKDENİZ DİYETİ’NDE NELER VAR?
Akdeniz tipi beslenmede; meyve, sebze ve salata, ekmek ve tam tahıllı tahıllar, patates, baklagiller/fasulye, kabuklu yemiş, tohum tüketimi yüksektir. Peynir ve yoğurt, balık, kabuklu deniz ürünleri ve kümes hayvanları gibi süt ürünleri düşük ya da orta miktarda tüketilirken, az miktarda kırmızı ve işlenmiş et yenir, yumurta haftada dört defaya kadar tüketilir. Aromatik amaçlı tuz ve yağ ihtiyacı ot ve baharatların yaygın kullanımı ile azaltılır.2
AYNI ZAMANDA HAYAT TARZI
Tüketilen besin grupları dışında, yiyecekler geleneksel olarak üretilip yerel olarak pazarlanır. Çoğunlukla hasattan kısa bir süre sonra kullanılır ve tüketilir. Hoş, tanıdık bir ortamda yemek yemek, yemekten sonra dinlenmek ve ayrıca fiziksel ve sosyal olarak aktif olmak, sağlıklı bir yaşam tarzı için beslenme düzenini tamamlar. Akdeniz diyetinin, insan sağlığına faydalarının ötesinde, çevreye olumsuz etkileri de düşüktür.3
BİYOAKTİF GIDA: SIZMA ZEYTİNYAĞI
Akdeniz diyetinin en önemli özelliği; tekli doymamış yağ asitleri açısından yüksek, doymuş yağ asitleri açısından düşük besinlerin tercih edilmesidir. Bu nedenle bu beslenme tarzının ana yağ kaynağı zeytinyağıdır. Zeytinyağına atfedilen sağlık yararları, yüksek besin kalitesi ve sağlık üzerindeki çoklu olumlu etkiler sızma zeytinyağı tüketimi ile ilgilidir.4
Sızma zeytinyağı biyoaktif gıda olarak kabul edilir. Fizyolojik ve hücresel aktiviteleri etkileyerek sağlığı olumlu etkiler. İltihaplanmalar, kanser, kalp-damar hastalıkları, obezite, diyabet, nörolojik bozukluklar kemik erimesi ve bağışıklık sistemi düzenlenmesi üzerine olumlu etkileri vardır.5
Sızma zeytinyağı Akdeniz diyetinde, beslenme piramidinin en altında yer alır. Yani en çok tüketilmesi gereken gıda maddelerinden biridir. Yağ tüketimi söz konusu olduğunda, önemli olan yediğiniz yağ miktarı değil, yağın türüdür. Doymuş, yani hayvansal yağlardan uzak durmak gerekir. Zeytinyağı doymamış yağ sınıfına girer, kolesterol seviyesini düşürür, kardiyovasküler hastalık riskini ve vücuttaki iltihabı azaltır.6
SIZMA ZEYTİNYAĞI HER TÜRLÜ YEMEKTE KULLANILABİLİR
Akdeniz’in geleneksel olarak zeytinyağı üretilen bölgelerinde zeytinyağı günlük bir gıdadır. Kızartmalardan salatalara, fırın yemeklerinden tatlılara kadar her yerde kullanılır. Natürel sızma zeytinyağı, yüksek polifenolik antioksidanları ve diğer yararlı bileşenleri ile her türlü pişirme şekli için en iyi seçimdir. Yağda çözülen vitaminler ve diğer besin maddeleri pişirme sırasında zeytinyağı ile birleşerek vücut tarafından çok daha kolay emilirler. Balıklar ve deniz ürünleri de natürel sızma zeytinyağında kızartılırlarsa fayda artar. Çünkü balık ve zeytinyağı bileşimi, zeytinyağı ve balığın tek başına yenilmesinden daha yüksek oranda E vitamini ve polifenolün vücut tarafından emilmesini sağlar. Zeytinyağı diğer gıdalarla pişerken onlardaki sağlıklı maddelerle birleşmekle kalmaz, bazı gıdalardaki sağlıksız toksinlerin üretimini de azaltır.
1 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6776290/
2 https://www.lsuagcenter.com/profiles/bneely/articles/page1533572541855
3 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6466433/
4 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4222885/
5 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7466243/
6 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5625964/
7 Akdeniz Diyeti, Dr. Simon Poole & Judy Ridgway, Alfa Yayınları, Şubat 2019