ŞİFA KAYNAĞI SIZMA ZEYTİNYAĞI, HER GÜN DAHA FAZLA EVE GİRİYOR

Zeytinyağının insan sağlığı üzerindeki olumlu etkisi öteden beri biliniyor. Akdeniz beslenme tarzının dünya çapında ilgi görmesi bu mucizevi ürüne talebi de her geçen gün arttırıyor. Küresel zeytinyağı pazarının büyüklüğü 2019'da 13 milyar doları aştı. 2027’ye kadar pazarın 17 milyar dolara yaklaşması bekleniyor.¹

PANDEMİ ZEYTİNYAĞI TALEBİNİ ARTTIRDI

Covid 19 pandemisi, başlangıçta zeytinyağı talebinde ve satışlarında düşüşe neden olsa da, dönüşü muhteşem oldu. Eve kapanan insanlar, bağışıklık ve genel sağlıkla ilgili bilgilere ulaşmaya çalıştı. Sağlık endişesi, faydalı yağlara olan ilgiyi ve talebi arttırdı. Bu ilgi daha da artacak. Çünkü pandemi; beslenme tarzını değiştirmenin hayat kalitesini ne kadar etkilediğini herkese gösterdi. Zeytinyağının sağlığa faydaları konusundaki artan farkındalık pazarın genişlemesini sağlayan temel faktör oldu.²

Peki, zeytinyağını (sızma zeytinyağı) diğer yağlara göre sağlık açısından üstün kılan özellikleri neler?

SAĞLIKLI BESLENMEDE YAĞIN ÖNEMİ

Sağlıklı beslenmede yağların önemli bir yeri var. Aldığımız günlük kaloriler içinde yağların yerinin yüzde 20-35 arasında olması gerekiyor.³ Depo enerji kaynağı olan yağlar, şeker bitince devreye girerek enerji sağlıyor. A, D, E, K vitaminlerinin emilimi için de yağ gerekiyor.⁴ Hücre zarlarının, hormonların ve daha bir çok doku ve maddelerin yapımında yağ kullanılıyor.

KAÇ ÇEŞİT YAĞ VAR?

Besinler dört çeşit yağ içeriyor:

Doymuş yağlar
Trans yağlar
Tekli doymamış yağlar
Çoklu doymamış yağlar⁵

Dört türün farklı kimyasal yapıları ve fiziksel özellikleri bulunuyor. Doymuş ve trans yağlar, oda sıcaklığında katı olma, tekli doymamış ve çoklu doymamış yağlar ise sıvı olma eğilimindeler. Çoklu ve tekli doymamış yağlar daha çok bitkisel kökenliler. Sızma zeytinyağı yüksek düzeyde çoklu ve tekli doymamış yağlar içeriyor. Bu nedenle insan sağlığına önemli yararları bulunuyor. Hayvansal yağlarda ise doymuş yağ düzeyi yüksek, bu nedenle yüksek tansiyon, kalp krizi ve felç riskini artırıyorlar.⁶

İYİ VE KÖTÜ KOLESTEROLÜN VÜCUDA ETKİSİ

Kanda lipoproteinler adı verilen önemli bileşikler bulunuyor. Bunlar yağ ve kolesterolü vücudun her yanına taşıyorlar. İki çeşit lipoprotein var: Alçak yoğunluklu lipoproteinler (LDL) ve yüksek yoğunluklu lipoproteinler (HDL). LDL sağlığa zararlı, çünkü vücudun dokularında yağ depoluyor. HDL sağlığa yararlı, çünkü serbest durumda olan kolesterolü dokulardan alıp, tasfiye olması için karaciğere taşıyarak yağ birikintilerinin oluşmasını önlüyor. Kolesterol, vücuttaki her hücrenin, özellikle de beyin ve sinir sisteminin önemli bir bileşeni. Fazla ya da serbest kolesterol kan damarlarında birikerek yağ kütlesi oluşturuyor, bu da damar sertliği anlamına geliyor.

KALBE İYİ GELİYOR

Zeytinyağı kalp hastası olma riskini azaltıyor, kalp krizi geçirmiş olup iyileşme aşamasında bulunanlarda krizin tekrarlanmasını önlüyor. Zeytinyağının yüksek tekli doymuş yağ içeriği LDL, diğer yağların yani trigliseritlerin düzeyini düşürmeye yardımcı oluyor. ABD’de yapılan bir araştırmaya göre, her gün yarım yemek kaşığından fazla zeytinyağı yiyenlerin herhangi bir kardiyovasküler hastalığa yakalanma ve koroner kalp hastalığı riski daha düşük. Araştırmada, 1990'dan 2014'e kadar 63 bin 867 kadın ve 35 bin 512 erkek incelendi. Araştırmacılar, her gün yarım yemek kaşığından fazla zeytinyağı

yiyenlerin herhangi bir kardiyovasküler hastalığa yakalanma riskinin yüzde 15, koroner kalp hastalığı riskinin ise yüzde 21 daha düşük olduğunu buldu.⁷

TANSİYONU DÜŞÜRÜYOR

Zeytinyağı ile kan basıncı (tansiyon) arasında ilişki bulunuyor. Düzenli olarak zeytinyağı tüketmek sistolik ve diastolik tansiyonu (büyük ve küçük tansiyon) düzenliyor. Avusturalya’da La Trobe Üniversitesi tarafından yürütülen bir araştırma, sızma zeytinyağının büyük tansiyon değerlerinin aşağı çekilmesine yardımcı olduğunu gösterdi. Araştırma kapsamında, farklı etnik geleneklerden ve mutfak kültürlerinden gelen 50 kişiden, günde 60 ml. çiğ zeytinyağını yemeklerinde kullanmaları istendi. İki hafta düzenli kullanım sonrasında bu değerlere ulaşıldı. Deneye katılan kişilere iki hafta süreyle sızma olmayan zeytinyağı ve rafine zeytinyağı kullandırdıklarında ise bu değerler yine eski haline döndü.⁸

ÖMRÜ UZATIYOR, CİLDİ KORUYOR, DİYABETLE MÜCADELE EDİYOR

Antioksidanlar vücut hücreleriyle karşılıklı reaksiyona giren ve onlara zarar veren kimyasalların etkilerini yavaşlatan ve nötralize eden maddelere deniyor. Zeytinyağının antioksidan özellikleri vücut hücrelerine geçiyor, böylece hücreler daha geç bozuluyor. Antioksidanlar aynı zamanda, insan ömrünü uzatıyor ve cildin yaşlanmasını da yavaşlatıyor.⁹

Zeytinyağı, diyabetin başlamasını engellerken, diyabetli kişiler için de son derece faydalı bir besin. HDL düzeylerinin yükselmesine yardımcı olup trigliseritleri düşürüyor ve kan şekerini dengeliyor. Sızma zeytinyağının rafine edilmemiş olması, antioksidanları ve onu son derece sağlıklı yapan diğer özellikleri koruyor. Bu nedenle zeytinyağı alırken dikkatli olmak (mısır ve soya gibi daha ucuz yağlarla karıştırılabiliyor), güvenilir yerlerden temin etmek gerekiyor.¹⁰

OLEOKANTAL KANSER HÜCRELERİNİ ÖLDÜRÜYOR

Zeytinyağının; kolon, prostat ve göğüs kanserlerini engellediğine yönelik çalışmalar da bulunuyor. Akdeniz diyeti, sağlığı geliştirici birçok etkiye sahip antioksidanlar ve antienflamatuar besinler açısından zengin gıdaların bir kombinasyonu. Sızma zeytinyağı ise Akdeniz diyetinin en önemli bileşeni.¹¹

ABD’de bulunan Hunter Üniversitesi liderliğinde bir araştırma ekibi, 2019’da, PLOS One isimli bilimsel bir dergide zeytinyağının kanseri önleyici etkisi konusunda bir çalışma yayınladı. Araştırmaya göre, bazı sızma zeytinyağları normal hücreler üzerinde belirgin bir etki yaratmadan, kanser hücrelerini öldürüyor. Bunun nedeni sızma zeytinyağında bulunan oleokantal isimli kimyasal bileşik.¹²

HANGİ SIZMA ZEYTİNYAĞI OLEOKANTAL AÇISINDAN ZENGİN?

Hunter Üniversitesi’nin çalışması, oleokantal bakımından zengin zeytinyağlarının kanser hücrelerini öldürmek için yeterince güçlü olduğunu, oleokantal bakımından fakir zeytinyağlarının ise olmadığını gösterdi. Farklı zeytinyağlarının kökenleri, hasat zamanları ve işleme yöntemleri nedeniyle farklı oleokantal konsantrasyonlarına sahip olduğu kabul ediliyor. Tüketiciler oleokantal için kendi tat testlerini de yapabiliyorlar. Bunun için az miktarda sızma zeytinyağının tadılması, boğazın arkasında hissedilen özel batma hissinin oleokantal belirtisi olduğu, “biber gibi hissedilmesi gerektiği” belirtiliyor.¹³

YAŞLANMAYA BAĞLI HASTALIKLARLA SAVAŞIYOR

Zeytinyağı kalsiyum emilimine yardımcı olarak osteoporozla da mücadele ediyor. Akdeniz diyetinin baskın olduğu ülkelerde osteoporoz ve buna bağlı kırıklar daha düşük oranda görülüyor. Antioksidan ve antienflamatuar özelliklere sahip olan zeytinyağı osteoporozun önlenmesinde tüketilmesi gereken bir besin olarak öne çıkıyor.¹⁴

Zeytinyağı, yaşlılarda hafıza kaybı, zihinsel gerileme, bunama ve Alzheimer’i önleme konusunda da etkili. Bunun nedeni beynin hücre yapısını ve hücre zarlarını koruyabilmek için tekli doymamış asitlere gereksinim duyması.¹⁵

Küresel zeytinyağı pazarı (2019)	13,03 milyar dolar
Avrupa zeytinyağı pazarı (2019)	6,67 milyar dolar (Dünya pazarının %51’i)
Küresel zeytinyağı pazarı 2027 tahmini	16,64 milyar dolar
Baskın zeytinyağı çeşidi (2019)	Sızma zeytinyağı (virgin oil), %72